کووید 19 و درگیری سیستم شنوایی-تعادلی با عوارضی همچون کم شنوایی ناگهانی حسی-عصبی، سرگیجه و وزوز گوش

 

هر چه بیشتر از زمان آغاز همه گیری کووید19 میگذرد مطالب جدیدی درباره تاثیر ویروس کرونا بر سلامتی‌ و درگیری و تاثیرات مخرب آن بر عملکرد مغز را متوجه میشویم. اخیراً گفته شده که ویروس کرونا می‌تواند در طولانی‌مدت بر قلب و ریه‌ها تاثیر گذارد و عفونت ناشی از آن تا ماه‌ها ادامه یابد. در تحقیقات دیگری مشخص شد که بیماری کووید-۱۹ میتواند باعث ایجاد مشکلاتی در قسمت‌هایی از سیستم شنوایی-تعادلی شود و در بلند مدت با علایمی همچون کم شنوایی مانند فقدان ناگهانی یک طرفه شنوایی Sudden SensoriNeural Hearing Loss (SSNHL) ، سرگیجه، گیجی/ منگی ( حتی در سندرم وحشت و اضطراب پس از کرونا نیز ممکن است گیجی و منگی داشته باشیم)، عدم تعادل، وزوز گوش و گوش درد (گزارش ها نشان میدهد واریانت دلتا بیشتر از سایر جهش های ویروس کرونا باعث گوش درد میشود که احتمالاً بدین دلیل است که سویه دلتا سیستم تنفسی فوقانی را به میزان بیشتری درگیر و فشار بیشتری بر گوش وارد میکند که به طور بالقوه باعث عفونت گوش میشود) بروز کند (کما اینکه در مواردی این علایم را بطور جدید ایجاد کرده و در مواردی دیگر حتی تشدید کرده است).

مورد دیگر از دست دادن تعادل بصورت دو طرفه (bilateral vestibular loss) بعد از ابتلا به کووید است که افراد بسیاری از نوجوان تا بزرگسال را با اختلال شدید تعادلی روبرو میکند. در برخی موارد درگیری گوش داخلی و اختلال تعادل شدید بعد از ابتلا به کووید را داریم که در آزمون های وستیبولار ضعف مختصر طرفی نشان میدهد اما شدت عدم تعادل با نتایج تست وستیبولار همخوانی ندارد، ولیکن در معاینات مخچه ای به وضوح دیسمتری و دیس دیادوکوکینزی مشخص میشود و تکلم هم مختل میشود که از این جهت ارجاع به نورولوژیست لازم است. بنابراین ابتلا به کووید جدا از اینکه میتواند مشکلات گوش و شنوایی را بهمراه داشته باشد، به درجات بیشتر امکان درگیری CNS (سیستم عصبی مرکزی) را نیز دارد و معاینات مخچه ای جزیی از روند مواجهه با بیماران دچار سرگیجه و عدم تعادل است.

 

همچنین گزارشات متعددی از عوارض پوستی کووید مانند خارش گوش، اوتیت گوش خارجی (external otitis) و... هم پس از ابتلا به کووید ثبت شده است و بنظر میرسد مجرای گوش خارجی هم در امان نمیباشد!

• یک مرور سیستماتیک در فوریه 2021 داده‌های مربوط به عوارض شنوایی را گردآوری و برآورد کرد که:

7.6 درصد از مردم کم شنوایی
14.8 درصد وزوز گوش و
7.2 درصد سرگیجه
را گزارش کردند، با این حال، محققان تاکید میکنند که کمبود مطالعات با کیفیت بالا در مورد این موضوع وجود دارد و یک تلاش تحقیقاتی گسترده مورد نیاز است. در ادامه 3 علامت شایع تر را بطور مختصر توضیح میدهیم:

کم شنوایی حسی عصبی ناگهانی (SSNHL)

در واقع تاثیر کووید19 در خونرسانی به حلزون از طریق غلیظ شدن خون بدلیل بیشتر شدن آنتی بادی ترشحی و در نتیجه تاثیر سوء در خون رسانی و عملکرد ریه ها باعث کمبود اکسیژن میشود که کمبود اکسیژن در خون در اثر التهاب ریه و کمبود اکسیژن در بدن، میتواند باعث مشکل در جریان خون حلزون گوش داخلی شود.

• از طرفی داروهایی که غالبا جهت درمان کرونا ویروس استفاده میشوند از نوع ضد التهابی یا اتوتوکسیک میباشند که خودشان باعث بهم ریختن قدرت سیستم ایمنی بدن و عوارض دیگری میشوند و از طرف دیگر خود استرس زیاد در اثر ترس از بیماری کرونا که سبب ترشحات هورمونی میشود منجر به ضعف در سیستم ایمنی بدن شده و چون ایمنی بدن ضعیف میشود پس بدن در اثر استرس و متعاقب آن ضعف سیستم ایمنی، مستعد بیماری های التهابی میشود که باعث التهاب و تاثیرات آن در عملکرد سلولهای مویی میشود.

تصور میشود که عفونت های ویروسی و در نتیجه ایجاد التهاب آندولنفاتیکی در حلزون، یکی از شایع ترین علل کم شنوایی ناگهانی حسی عصبی هستند، اما باید بدانید که COVID-19 هم در مواردی میتواند منجر به این نوع کم شنوایی شود. در واقع کم شنوایی حسی عصبی ناگهانی پس از ابتلا به کرونا (post-Covid) ممکن است به چشم بخورد و متاسفانه جدی نگرفتن موضوع یا مراجعه با تاخیر روند بهبود بیماران و اثر بخشی اقدامات درمانی را متاثر میکند. کم شنوایی های ناگهانی حسی عصبی علل مختلفی دارند و اینطور نیست که کورتون تراپی باعث برگشت همه آنها شود ولی با توجه به شیوع بیشتر علل ویروسی و التهابی، بخش قابل توجهی از آنها در صورت اقدام به موقع و زود هنگام، قابل برگشت هستند، حداقل partial recovery گلدن تایم/ زمان طلایی معمولا 2 هفته ذکر میشود.

•  کم شنوایی حسی عصبی ناگهانی را میتوان یکی از موارد اورژانس های پزشکی در نظر گرفت، بنحویکه برای درمان این ضایعه توصیه شده است بیمار باید در وضعیت bed rest و استراحت مطلق باشد و از هر گونه عامل استرس زا فاصله بگیرد، حتی در مواردی بیماران مبتلا، توسط پزشک در بیمارستان بستری شده اند.

باید بدانید که اولین و مهمترین نکته در مورد کم شنوایی حسی عصبی ناگهانی، اورژانسی بودن و ضرورت آغاز سریع درمان است که احتمال بازگشت شنوایی را افزایش میدهد. تجویز کورتون بصورت خوراکی و سیستمیک و یا تزریق اینتراتیمپانیک کورتون درمان ارجح هستند. همچنین یکی از تجربیات دردآور و آزار دهنده در این بیماران عدم تحمل صداست حتی اصوات معمول محیط اطراف، غیر قابل تحمل میشوند لذا توصیه به استراحت کامل صوتی بسیار راهگشا میباشد.

و اما در مورد تزریق واکسن توجه داشته باشید که
از آنجاییکه توصیه شده است کسانی که بعد از تزریق دوز اول واکسن (حداکثر 2-3 روز)، هر نوع واکنش آلرژیک شدید، عوارض شنوایی و وستیبولار، اثرات ترومبوزی بر گردش خون لابیرنت و ... نشان میدهند، نباید دوز دوم واکسن را دریافت کنند و با عنایت به اینکه در بیماران مبتلا به کم شنوایی ناگهانی احتمال پیشرفت ضایعه در حد افت شنوایی عمیق دو طرفه دایمی و حتی درگیری وستیبول و سیستم تعادل هم وجود دارد، نباید دوز دوم واکسن را تا بهبودی کامل و یا تثبیت علایم، دریافت نمایند، اما باز هم ضروریست که حتما با پزشک متخصص گوش حلق و بینی در این زمینه مشورت نمایند.

سرگیجه، گیجی / منگی و عدم تعادل

 

سرگیجه در انسان میتواند به دلایل مختلفی ایجاد شود، در بررسی بیماران مبتلا به سرگیجه، «شرح حال گیری و Case history » دقیق و مرتبط به شکایات بیمار، بسیار بسیار ارزشمند است و در حکم کلیدی طلایی برای تشخیص بشمار میرود. در واقع سرگیجه، یک نشانه است که میتواند ناشی از اختلالات اتولوژیک، نورولوژیک، متابولیک و گوارشی، قلبی_عروقی، عصبی_روانی/ سایکوتیک (مثلا شکایت از احساس تکان خوردن در سر)، انواع ضربه های مکانیکی، باروتروما، آلودگی ها، عوامل توکسیک، اختلالات هورمونی، سیکل شبانه روزی خواب و بیداری، سابقه مصرف محرکات (مثلا سابقه مصرف الکل که عامل مستعد کننده ای برای تاثیرات ویروس بر سیستم عصبی است) و ... ایجاد شود. بعبارتی، سرگیجه، علامتی از عدم سلامت ارگانیسم زنده انسانیست.

بنابرین با توجه به شرح حال بیمار، اندیکاسیون انجام آزمون های ادیولوژیک که دژنراسیون بخش خاکستری مغز را بررسی میکنند و انجام ارزیابی های جنرال شنوایی، یعنی آزمون های تمپانومتری، رفلکس اکوستیک (Immitance Audiometery)، ادیومتری و تست های گفتاری (PTA,SRT,SDS) در اولویت قرار دارد.

• بطور کلی سرگیجه‌ در مواردی مانند منییر، میگرن، سرگیجه‌های وضعیتی خوش خیم و ... بروز میکند که این نوع سرگیجه‌ها از قبل وجود داشته‌اند، همچنین سرگیجه ممکن است در عفونت‌های ویروسی مانند تبخال، آنفلوآنزا، سرخچه، سیتومگالوویروس و ویروس اپشتین بار نیز رخ دهد و منجر به التهاب عصب دهلیزی شود.

توجه کنید که در کل سرگیجه‌های مربوط به ویروس‌ها، گذرا هستند ولی اگر فرد دچار سرگیجه این شرایط را داشته باشد می‌توان به ویروس کرونا شک کرد: حملات سرگیجه قبلاً وجود نداشته و ناشی از موارد فوق نباشد، معمولا سرگیجه ناشی از ویروس کرونا، بصورت دورانی با عدم تعادل، با شدت و حدت بیشتری بروز می‌یابد، با علایم شنوایی همراه نیست یعنی وزوز گوش و کم‌شنوایی ندارد، اما بهمراه تب و حالت تهوع میباشد. همچنین پس از مدتی این علایم فروکش می‌کند و پس از بهبودی نیز دیگر عود نمی‌کند.

تینیتوس/ وزوز گوش

تینیتوس/ وزوز گوش، معضل شایع و مزمن شنوایی که از هر 5 نفر، یک فرد آن را تجربه میکند و در همه گروه‌های سنی دیده می‌شود اما بیشتر بزرگسالان از آن شکایت می‌کنند و ۱۲ - ۳۰ درصد از جمعیت بزرگسال جهان با آن رو‌به‌رو هستند، در بریتانیا از هر 8 بزرگسال یک نفر را تحت تاثیر قرار میدهد و با کاهش سلامت عاطفی، افسردگی و اضطراب همراه است.

وزوز گوش خود یک بیماری نیست، بلکه نشانه‌ ای از یک اختلال میباشد، عوامل متعددی مانند کم شنوایی، پیرگوشی، عفونت مزمن گوش، اختلال در سیستم گردش خون، فشار خون و چربی خون بالا، قرار گرفتن در معرض سروصدای بلند به مدت طولانی، استفاده بی رویه از هدفون و هندزفری، ضربه فیزیکی به سر، ضربه صوتی، داروهای اتوتوکسیک (آسپیرین، برخی آنتی بیوتیک ها و...)، برخی بیماری های ویروسی خاص (مانند سرخچه، سرخک، اوریون و...) و... در ایجاد وزوز گوش نقش دارند. همچنین ممکن است با شنیدن برخی صداها، کم‌خوابی، آلرژی/ حساسیت فصلی یا عفونت بدتر و تشدید شود.

 

• طبق تحقیق جدیدی که بر روی بالای 3000 فرد مبتلا به وزوز گوش از 48 کشور دنیا انجام شد، ویروس کرونا میتواند باعث تشدید یا حتی ایجاد وزوز گوش شود، در واقع 40 درصد از کسانی که علایم کرونا را نشان میدهند، همزمان احساس میکنند که وزوز گوششان نیز بدتر شده است.

البته این مطالعه بر روی افرادی انجام شد که از قبل مبتلا به وزوز گوش بودند، اما تعداد کمی از شرکت کنندگان نیز گزارش دادند که وزوز گوش آنها همزمان با علایم کرونا ایجاد شده، که نشان میدهد وزوز گوش در برخی موارد میتواند یک علامت طولانی مدت ویروس کرونا باشد که منجر به تغییرات چشمگیر و تاثیرات منفی در روال کار و سبک زندگی میشود که میزان آزار دهندگی وزوز گوش در زنان و افراد زیر 50 سال در طول این همه گیری و در این مطالعه قابل توجه تر بود.

 

• وزوز گوش معضل پیچیده ای است که درمان نامناسب آن در مراحل اولیه اغلب باعث مزمن شدن آن شده و میتواند تاثیر زیادی بر سلامت روان فرد داشته باشد. باید بطور کلی در نظر داشته باشید که نگرانی های داخلی مانند ترس از ابتلا به کرونا و به خطر افتادن سلامت، مشکلات مالی، پریشانی عاطفی، احساس تنهایی، افزایش سطح استرس و اضطراب، اختلالات خواب، دشوار شدن انجام فعالیت‌هایی که باعث حواس پرتی شان از وزوز گوش میشود و ... بعلاوه عوامل خارجی مانند تغییر برنامه های معمول و روزمره فرد، تغییر سبک زندگی با رعایت فاصله اجتماعی، کاهش سطح فعالیت و ورزش، افزایش تماس های ویدئویی، محیط پر سروصدا در خانه مثلا اسباب بازی های پر سروصدا، آموزش کودکان در خانه و مصرف بیشتر محرکات مانند قهوه، الکل و سیگار نیز در بدتر شدن روند وزوز گوش تاثیر داشته است.

و در آخر اینکه
لطفا از خود درمانی و انجام اقدامات خود سرانه در این گونه موارد پرهیز کرده و در اولین فرصت به پزشک متخصص گوش حلق و بینی یا متخصص شنوایی شناس (ادیولوژیست) مراجعه نمایید و مراحل درمانی را بدرستی و با موفقیت طی نمایید.