وزوز چیست؟

وزوز (Tinnitus) یک اصطلاح پزشکی به معنای زنگ زدن است که مربوط به احساس انواع مختلفی از صداها در گوش یا سر می باشد و پدیده ی شایعی است . وزوز گوش درک صدایی است که هیچ منبع خارجی ندارد. برخی از وزوزهایی شایع به صدای زنگ، سوت، صدای باد، صدای  پرپر زدن و غرش شبیه می باشند. وزوز گوش می تواند ثابت و یا متناوب باشد و در یک یا هر دو گوش و یا در سر شنیده شود. منشا وزوز گوش می تواند در گوش میانی (پشت پرده صماخ) و یا در سیستم شنوایی حسی عصبی باشد.
 بررسی ها نشان می دهد که از هر 6 بزرگسال، 1نفر وزوز را تجربه کرده است. وزوز ندرتاً یک شکایت منفرد است و غالباً همراه با افت شنوایی ، گیجی و حساسیت فوق العاده به سر و صدا می باشد.

شایع ترین علل وزوز گوش عبارتند از:
•    کم شنوایی
•    قرار گرفتن در معرض سر و صدا (به عنوان مثال صدای تیراندازی و یا صدای ماشین آلات در محل کار)
•    یک بخش طبیعی از روند پیری
•    ضربه به سر
•    عارضه جانبی بعضی از داروها (مانند آسپرین)
•    برخی از بیماری های گوش مانند اتواسکلروز، منییر و ...
•    بیماری های قلبی-عروقی
•    تومورهای سیستم شنوایی

بطورکلیوزوز می تواند در اثر وقوع اصوات ناگهانی شدید ( مانند شلیک گلوله و ترقه) ، قرارگیری طولانی مدت در معرض اصوات( موزیک با صدای بلند، سر و صدای ناشی از ماشین آلات در محیط کار ، ترافیک مستمر) و همچنین یه همراه دسته ای از بیماری های گوش خارجی، میانی، داخلی و عصب گوش باشد. در اکثر اوقات وزوز به دلیل آسیب به سلول های مویی و افزایش فعالیت آنها در حلزون ( گوش داخلی) به وجود می آید. وجود وزوز در اغلب موارد نشانه یک بیماری خطرناک نیست.
در بسیاری از موارد علت وزوز گوش ناشناخته است.
وزوز گوش معمولا با کاهش شنوایی و گاهی اوقات با بیش شنوایی (زمانی که صداهایی با شدت متوسط بسیار بلند درک می شوند) همراه است. علاوه بر بزرگسالان وزوز می تواند کودکان را نیز تحت تاثیر قرار دهد. برای برخی از افراد، مشکل به اندازه ای شدید است که زندگی روزمره آنها را مختل می کند. از آنجا که وزوز گوش می تواند نشانه ای از یک اختلال جدی تر باشد، ارزیابی سلامت عمومی و شنوایی این افراد توسط یک شنوایی شناس و پزشک توصیه می شود.
تاثیرات وزوز گوش
وزوز گوش افراد را به صورت های متفاوتی تحت تاثیر قرار می دهد. بیشترین تاثیر مستقیم وزوز گوش بر افکار و احساسات فرد است. بعضی از این افراد ناراحت، افسرده، مضطرب و یا در مواردی از وزوز گوش خود عصبانی هستند. در برخی از موارد شدید، صدای وزوز گوش در درک گفتار و یا شنیدن اصوات محیطی تداخل به وجود می آورد. بسیاری از افراد مبتلا گزارش می دهند که وزوز گوش در خواب آنها اختلال به وجود آورده است. حتی مواردی مانند عدم تمرکز بر روی یک کار خاص مثل کتاب یا روزنامه خواندن نیز گزارش شده است.

اقدامات درمانی و توانبخشی

قدم اول مراجعه به پزشک گوش و حلق و بینی می باشد. توصیف شما از وزوزتان، اطلاعات باارزشی را در اختیار پزشک قرار می دهد. پزشک متخصص پس از معاینه کامل در صورت نیاز شما را به شنوایی شناسی ارجاع می دهد. اودیولوژیست ضمن انجام آزمایش شنوایی، وزوز گوش شما را(از نظر شدت، فرکانس، کیفیت) مورد ارزیابی قرار می دهد. تیمی متشکل از پزشک خانواده، متخصص گوش و حلق و بینی، شنوایی شناسی، فیزیوتراپیست و روانشناس برنامه درمانی را بر عهده دارند.
روش های درمانی عبارتند از:
1- استفاده از دارو
2- استفاده از وسایل پوششگر(Masker) و سمعک
3- مشاوره و روان درمانی
لازم به ذکر است که یک روش واحد برای تمام مبتلایان به وزوز توصیه نمی شود . اگر روش خاصی موفقیت آمیز نبود درمان دیگری را به کار می گیرند. مشارکت در این برنامه مستلزم بردباری است. در طول مدت اجرای برنامه توانبخشی نباید فراموش کنید که مهمترین هدف، حذف وزوز نیست بلکه هدف رفاه نسبی شماست.
در درمان وزوز بایستی به علت به وجود آمدن آن توجه داشت. اگر وزوز گوش عوامل پزشکی داشته باشد باید این عوامل رفع و درمان شوند. مانند:
•    بیرون آوردن جرم گوش. معمولا سرومن یا جرم فشرده شده ی گوش می تواند منجر به ایجاد وزوز شود.
•    درمان دارویی یا جراحی بیماری های قلبی-عروقی. برخی از این بیماری ها منجر به ایجاد وزوزهایی شبیه به صدای ضربان قلب می شوند.
•    درمان دارویی یا جراحی برخی از بیماری های گوش مانند اتواسکلروز، منییر، تومور آکوستیک و ...
•    تغییر رزیم دارویی. وزوز گوش عارضه ی جانبی برخی از داروها می باشد.
•    تجویز داروهای ضد اضطراب و ضد افسردگی. هیچ دارویی برای درمان وزوز گوش وجود ندارد، ولی بعضی از داروهای ضد اضطراب و ضد افسردگی معمولا در کاهش وزوز گوش به صورت موقت تاثیرگذار هستند، البته بایستی به عوارض جانبی این داروها مانند خواب آلودگی و اعتیادآور بودن آن ها نیز توجه داشت.

 استفاده از دارو
در برخی موارد دارو توسط پزشک گوش و حلق و بینی متناسب با بیماری تجویز می گردد. آمار نشان می دهد که گروهی از افراد به دارو درمانی پاسخ مثبت داده اند.

استفاده از سمعک یا وسایل پوششگر
برای گروهی از افراد که به همراه وزوز کم شنوایی نیز دارند استفاده از سمعک بهترین وسیله برای پوشش صدای وزوز می باشد و نسبت به دستگاه های مولد نویز و پوششگر ارجحیت دارد. برای آن دسته از افراد که امکان استفاده از سمعک وجود ندارد و یا کم شنوایی آنها در حدی نیست که لازم باشد از سمعک استفاده کنند از وسایل پوششگر و مولد نویز استفاده می شود. تجویز سمعک و وسایل پوششگر توسط شنوایی شناسی و متناسب با ویژگی های فردی هر بیمار تنظیم می شود. وسایل پوششگر شبیه سمعک هستند و اصوات خاصی را تولید می کنند تا فرد با وزوز خود سازگار شود. هرچه این وسایل مدت زمان بیشتری مورد استفاده قرار گیرند فرد رضایت بیشتری را کسب می کند. نویز تولید شده از این تجهیزات به قدری عادی است که هیچگونه احساس ناراحتی برای فرد ایجاد نمی کند.

پوشاننده های وزوز

•    دستگاه های پوشاننده ی وزوز. این وسایل صداهایی مانند ریزش باران، صدای امواج دریا و دیگر صداهای دلنشین طبیعت را پخش می کنند و در پوشش وزوز و درمان آن بسیار موثر هستند. به علاوه این دستگاه ها می توانند نویز سفیدی با فرکانس وزوز گوش ایجاد کنند و در پوشش آن موثر واقع شوند.  
•    سمعک ها. تحقیقات نشان داده اند که استفاده از سمعک در درمان وزوز گوش همراه با کم شنوایی بسیار موثر است.
•    مشاوره و برنامه های بازتوانی وزوز. این برنامه های بازتوانی و مشاوره سبب می شوند که افراد مبتلا به تدریج به وزوز گوش خود عادت کنند و دیگر به آن توجه نکنند.

مشاوره و روان درمانی

وزوز باعث تولید احساس رنجش، اضطراب و یا استرس ، انزوا، خستگی و بی خوابی می شود و این عوامل نیز به نوبه خود باعث توجه بیشتر فرد به وزوز می گردند. مشاوره و روان درمانی کمک موثری در جهت آرامش فرد می باشد. بهبود سبک زندگی، فعالیت بدنی مناسب، مبارزه با افسردگی ، خواب مناسب و آرامش تاثیر زیادی بر روی وزوز دارند.
توصیه ها
* تا حد امکان اطلاعات بیشتری را درباره وزوز خود به دست آورید . این اطلاعات شما را از نگرانی و ترس ناشی از عدم اگاهی رها می کنند.
* عواملی که باعث وخامت وزوز می شوند را شناسایی و کنترل کنید. در مواقع بروز استرس شدید وزوز افزایش می یابد. استرس ها و نگرانی ها باعث بروز وزوز نمی گردند اما تاثیرات آن را تشدید می کنند. تمرین کنید از استرس های غیر ضروری اجتناب ورزید.
* هر آنچه که باعث خوشنودی و رضایت شما شود می تواند وزوز را کنترل کند.
* هرگاه وزوز به هر نحو اهمیت خود را از دست دهد در این صورت فرد می تواند وزوز خود را نادیده بگیرد. برای نمونه ما به طور طبیعی سر و صدای ناشی از یخچال منزل خود را در آشپزخانه نمی شنویم. در حالی که آن صدا معمولاً همیشه وجود دارد . این پدیده بدان علت است که مغز ما آن صدا را مهم تلقی نکرده است.
* از قرار گرفتن در محیط های ساکت دوری کنید.
* وزوز می تواند هر روز و حتی در هر ساعت تغییر کند . اصوات جدید می توانند ظاهر شده و شنیده شوند و یا اصوات قبلی تغییر کند. حتی اگر وزوز را بلندتر از قبل درک می کنید جای نگرانی نیست.
* اگر توجه خود را به کارهای دیگر معطوف کنید دیگر وزوز شما قابل درک نخواهد بود.
* از مصرف زیاد چای، قهوه ، نوشابه ، مشروبات الکلی، سیگار و دخانیات پرهیز نمایید.
* به هنگام خواب موزیک ملایم گوش دهید.
*گوش دادن به صدای پمپ آکواریوم،فن، پنکه، دستگاه بخور و رادیو همچنین نوار کاست یا سی دی حاوی اصوات طبیعی(امواج دریا، باران، رودخانه و...) در پوشش وزوز بسیار موثر هستند.