رابطه مالتیپل اسکلروزیس (MS) و اختلالات شنوایی

 

مالتیپل اسکلروزیس Multiple Sclerosis (MS) یک بیماری خودایمنی التهابی پیشرونده با سیر مزمن و از نوع بیماری‌های دمیلیناتیو (میلین زدای) سیستم عصبی مركزی (مربوط به مغز و نخاع) است كه به علت شیوع فراوان و تمایل به گرفتاری بالغین 20-40 سال مورد توجه بسیاری از پژوهشگران میباشد و جز ناتوان كننده‌ترین بیماری‌های نورولوژیك به حساب می‌ آید. اکنون 2.8 میلیون نفر در سراسر جهان مبتلا به MS هستند (یعنی در هر 5 دقیقه یک نفر مبتلا به ام اس تشخیص داده میشود) و میزان آن در زنان تقریبا 3 برابر مردان است.

 

• در ام اس، سیستم ایمنی بدن به غلاف میلین آکسون سلول های سیستم عصبی مرکزی (Central Nervous System) حمله کرده و میلین آسیب دیده باعث اختلال در ارسال پیام های عصبی و بوجود آمدن تصلب بافت (sclerosis) میشود كه اسم بیماری نیز از همین کلمه گرفته شده است. آسیب عصب منجر به بروز علایم مختلفی در سراسر بدن همچون بی‌حسی، ضعف، مشکلات بینایی و مشکلات راه رفتن، سرگیجه، عدم تعادل و... بعلاوه عوارض ناشایع دیگری مانند تشنج، سردرد (احتمال بروز سردرد در MS بیش از 2 برابر افراد غیرمبتلا است و در 3/1 مبتلایان به MS سابقه سردردهای میگرنی وجود دارد)، خارش (بعنوان نوعی اختلال حسی شامل كرخی، گزگز و احساس سوزش یا دردهای تیركشنده) و کم شنوایی میشود. همچنین، اختلالات صداهای گفتاری نیز در 50-40 درصد از بیماران گزارش شده است (مثل مشکل در درک زبان گفتاری/ آفازی دریافتی). طبق تحقیقات صورت گرفته سن بالا و جنس زن در بیماران مبتلا به مالتیپل اسكلروزیس از عوامل خطری بشمار می‌روند كه می‌توانند به ترتیب سبب كم شنوایی حسی عصبی (SMHL) و اختلالات صداهای گفتاری شوند.

 

بطور کلی طبق بیانیه انجمن ملی MS، کم شنوایی (از دست دادن شنوایی به میزان 30 دسی بل و بیشتر) در 6-10 درصد مبتلایان و معمولا بهمراه عدم تعادل یا اختلالات بینایی رخ میدهد، اکثر کم شنوایی‌ها موقتی است و وقتی که عود بیماری فروکش‌کند، بهبود می‌یابد. از طرفی اگر در گذشته کم شنوایی گذرایی وجود داشته باشد، بروز دوباره آن میتواند نشانه‌ای از عود علایم ام اس باشد و به ندرت ممكن است نشانه آغازین این بیماری یا با از دست رفتن كامل شنوایی (ناشنوایی) همراه باشد، همچنین در اغلب موارد كاهش حاد شنوایی، قابل بهبود با دارو درمانی میباشد.

 

• کم شنوایی حسی عصبی (Sensory Neural Hearing Loss)، شایع‌ترین نوع کم شنوایی دائمی است و در مبتلایان به MS هم بسیار بیشتر از سایر انواع کم شنوایی به چشم میخورد. این نوع کم شنوایی در بیماری مالتیپل اسکلروزیس معمولا فقط یک گوش را درگیر میکند و کمتر پیش می‌آید که فرد دچار کم شنوایی دو گوشی شود. البته ممکن است کم شنوایی ابتدا در یک گوش و سپس در گوش دیگر رخ دهد که در این صورت متخصص از نظر بیماری‌های دیگری که ممکن است شبیه MS باشند، ارزیابی های لازم را انجام میدهد. (با توجه به پیچیدگی تقاطع های موجود در مسیرهای شنوایی، برای اینکه یک ضایعه میلین زدایی بتواند اختلال شنوایی تک گوشی ایجاد کند باید قسمت های ابتدایی مسیر عصب یا هسته های کوکلئار را درگیر نماید و به همین دلیل هم شیوع این موارد بسیار کم است).

 

• لازم به ذکر است که این بیماری شایع و مزمن نورولوژیک به‌عنوان یکی از علل کم‌شنوایی حسی عصبی ناگهانی یا سکته گوش (Sudden Sensory Neural Hearing Loss) هم مطرح است که در عرض چند ساعت تا 3 روز رخ میدهد (بیشترین موارد گزارش شده از نوع کم‌شنوایی حسی عصبی در فرکانس‌های بالا بوده است). طبق یافته های محققان 92 درصد مبتلایان به MS و کم شنوایی حسی‌عصبی ناگهانی، در مراحل اولیه بیماری MS هستند و حتی کم شنوایی ناگهانی می‌تواند نشانه ای از عود بیماری باشد!

 

البته گاها افت شنوایی در بیماران MS، ممكن است به دلایلی غیر از این بیماری باشد، چراکه مشکلات مربوط به مغز مانند ام اس یا تومورهای مغزی، میتوانند علایمی مثلا مشابه بیماری منییر ایجاد کنند و لازم است پزشک آزمایشاتی مانند MRI یا سی تی اسکن را برای رد این مورد و سایر موارد توصیه کند ولی در هر صورت در این گونه موارد بیماران MS باید علاوه بر اینکه همواره تحت نظر مستقیم متخصص مغز و اعصاب فالوآپ میشوند (جهت بررسی ضایعات MS) باید با مراجعه به متخصص گوش حلق و بینی از نظر عفونت گوش، تجمع جرم / وکس گوش، تاثیر داروهای اتوتوکسیک، ضربه صوتی/ فیزیکی، پیرگوشی و... بررسی و پس از آن متخصص شنوایی شناس با چکاپ کامل شنوایی (انجام تست های ایمیتانس ادیومتری شامل تمپانومتری و رفلکس اکوستیک، ادیومتری صوت خالص و تست های گفتاری (PTA, SRT, SDS) و حتی در برخی موارد انجام تست های پتانسیل‌های برانگیخته شنوایی ساقه مغزی (BAEP) مانند ABR)، از علل دیگر به جز ام اس مطمئن شوند.

از جمله نتایج غیرطبیعی این بیماران در تست های BAEP میتوان به افزایش زمان نهفتگی مطلق موج V، کاهش نسبت دامنه امواج V/I و تکرارپذیری ضعیف امواج اشاره کرد که با افزایش سرعت تحریک، پاسخ‌های غیرطبیعی افزایش می یابند و البته طبق نتایج آزمون‌های آماری بین سرعت تحریک و زمان نهفتگی موج V در آزمون BAEP تفاوت معنی‌داری وجود دارد.

• از دیگر علایم میتوان به تینیتوس (Tinnitus) یا وزوز گوش اشاره کرد که علت احتمالی آن را میتوان به اختلال در انتقال سیگنال‌های الکتریکی از گوش داخلی به مغز در نتیجه آسیب عصبی مذکور، نسبت داد. اگر چه وزوز گوش خطرناک نیست ولی می‌تواند ناخوشایند و آزاردهنده باشد که در این گونه موارد صدا درمانی پیشنهاد میشود. علاوه بر موارد ذکر شده بیماری MS میتواند به اختلالات شنوایی دیگری همچون بیش شنوایی یا هایپراکیوزیس (hyperacusis) که میتواند با حساسیت بیش از حد به صدا یا نویز همراه باشد، مشکل درک و تشخیص گفتار در محیط‌های نویزی و پر سروصدا، گوش درد و کیپی گوش هم منجر شود.

 

اما علت اختلالات شنوایی اغلب بخاطر التهاب و درگیری عصب 8 (عصب کوکلئار) در محل ورود آن به ساقه مغز روی میدهد اگرچه آسیب هر قسمت از مسیرهای شنوایی مرکزی در قسمت های کورتیکال مغز و ساقه مغز میتواند سبب اختلال و درنتیجه درگیری سیستم شنوایی و تعادل شود. همچنین ممکن است اختلالات شنوایی ناشی از MS به دلیل آسیب به ساقه مغز باشد که اغلب با وزوز گوش و سرگیجه همراه است. ضایعات می توانند یک کانون میلین زدایی یا ادم حاصل از آن باشند.

راهکارهای درمانی

• در کل رویکردهای درمانی برای اختلالات شنوایی ناشی از MS، اجتناب از عوامل ایجادکننده آنهاست. مثلا، گاهی هوای گرم یا ورزش و انجام فعالیت های شدید با افزایش درجه حرارت بدن ممکن است باعث عود یا تشدید کم شنوایی، در مبتلایان به MS شود و با خنک شدن بدن، شنوایی به حالت عادی برگردد.

 

• کم شنوایی ناگهانی به تنهایی یا توام با وزوز گوش معمولا با مصرف کورتیکواستروئیدها (مثل پردنیزولون خوراکی) اکثرا طی چند هفته تا چند ماه بهبود می یابد (مخصوصا اگر در مراحل اولیه باشد، چراکه در این گونه موارد زمان ارزش بسزایی دارد) و درصد اندکی از مبتلایان با کم شنوایی دائمی مواجه میشوند.

 

• در افراد با کم شنوایی حسی عصبی و حتی وزوز گوش هم تجویز سمعک یک گزینه درمانی بسیار کمک کننده و راهگشا میباشد که با وجود سمعک های هوشمند و فراهوشمند وایرلس جذاب و فول آپشن نسل جدید، دیگر نگرانی و دغدغه ای از بابت کم شنوایی و تینیتوس وجود نخواهد داشت! برای خرید سمعک مناسب باید به کلینیک تخصصی شنوایی و ادیولوژیست مراجعه کنید که پس از انجام تست های کامل شنوایی بهترین سمعک را برای شما تجویز نماید.

 

و در آخر...
باید بدانید که ارزیابی کامل شنوایی افراد مبتلا به مالتیپل اسکلروزیس، توسط متخصص شنوایی شناس برای تشخیص اختلالات شنوایی و پس از آن درمان به ‌موقع مبتلایان حائز اهمیت بالایی است و می‌توان از مجموعه آزمون‌های شنوایی به‌ویژه آزمایش BAEP با استفاده از سرعت تحریک بالا به‌عنوان ابزار کمکی برای تشخیص این بیماری بهره گرفت چراکه در حال حاضر تنها درمان برای اختلالات شنوایی ناشی از ام اس توانبخشی و مدیریت علایم آن میباشد.